Wat Amsterdam van Berlijn leerde: Reflecties op stedelijke vernieuwing, samenwerking en identiteit tijdens de MAC-reis 2025

Van 9 tot en met 11 april 2025 bezocht de Metropool Amsterdam Club (MAC) de stad Berlijn. Onder leiding van burgemeester Femke Halsema verkende een diverse groep vertegenwoordigers uit de regio Amsterdam – van overheid, cultuur, vervoer en onderwijs tot bedrijfsleven – hoe deze bruisende metropool omgaat met vraagstukken die ook bij ons spelen. 

Berlijn en Amsterdam lijken in veel opzichten op elkaar: beide steden zijn internationaal, cultureel rijk en voortdurend in ontwikkeling. Maar de manieren waarop ze omgaan met thema’s als nachtcultuur, stedelijke ontwikkeling, bezoekerseconomie, duurzaamheid en internationalisering verschillen – en juist die verschillen maken de ontmoeting waardevol. 

“Berlijn laat zien dat experiment, samenwerking en flexibiliteit bijdragen aan een robuuste stedelijke identiteit. Deze inzichten helpen ons om in Amsterdam de balans te vinden tussen economische impulsen en een leefbare, authentieke stad.”– Monique Wilson, directeur van amsterdam&partners, delegatieleider van de MAC 

1. Gebiedsontwikkeling: ruimte om te ademen 

In Berlijn is nog letterlijk ruimte. Denk aan Mediaspree of de EUREF-campus: grootschalige herontwikkelingen die ruimte bieden aan cultuur, technologie en duurzaamheid. In Amsterdam is die ruimte beperkter, en zijn ontwikkelingen vaak kleinschaliger en meer ingepast in een historisch stedelijk weefsel – zoals op het Marineterrein of Science Park. 

Wat we meenemen: hoe kun je ook zonder fysieke ruimte toch ruimte maken voor experiment, ontmoeting en stedelijke vernieuwing? 

2. Nachtcultuur: meer dan een nachtelijk bijproduct 

Berlijn staat wereldwijd bekend om haar nachtcultuur – en dat is geen toeval. De stad heeft deze scene structureel verankerd in beleid en samenwerking. Clubs worden erkend als culturele instellingen, het nachtvervoer is geregeld en er is structureel overleg met stakeholders via o.a. de Clubcommission. 

In Amsterdam groeit de aandacht voor de waarde van de nacht, en wordt gezocht naar passende vormen van inbedding binnen het bredere stedelijk beleid. 

De vraag: hoe geven we dit culturele en sociale ecosysteem de ruimte én erkenning die het verdient? 

3. Duurzame innovatie: tempo door samenwerking 

Op de EUREF-campus en bij EDGE East Side Berlin zagen we hoe ver Berlijn is met circulaire, energiezuinige bouw en cross-sectorale samenwerking. Publiek, privaat en kennisinstellingen komen hier samen rond grote transitievragen. 

Voor Amsterdam ligt er een kans om nog sterker in te zetten op randvoorwaarden voor dit soort samenwerking: fysiek, bestuurlijk én financieel. 

4. Bezoekerseconomie: sturen zonder te sluiten 

Zowel Amsterdam als Berlijn profiteert economisch van bezoekers, en erkent ook de bijbehorende spanningen. In Berlijn zagen we hoe technologie – zoals de Digital Twin – wordt ingezet om spreiding, inzicht en sturing te bevorderen. Digital Twin is een digitale versie van de stad die live data gebruikt om bijvoorbeeld bezoekersstromen en drukte in kaart te brengen. In Berlijn helpt deze technologie om bezoekers te spreiden om zo de lokale economie te laten floreren en de stad leefbaar en toegankelijk te houden voor iedereen. 

Amsterdam kijkt kritisch naar overbelasting van het centrum. De inzichten uit Berlijn kunnen helpen om te denken in alternatieven, zonder afbreuk te doen aan gastvrijheid of identiteit.  

5. Internationalisering: geen luxe, maar noodzaak 

De reis eindigde met een gesprek over de rol van internationalisering in onderwijs, economie en samenleving. Waar Berlijn ruimte biedt voor de wereld, staat ook Amsterdam voor de uitdaging om internationaal aantrekkelijk te blijven, zónder de band met haar eigen bewoners te verliezen. 

De MAC-reis toonde aan hoe cruciaal het is om internationale uitwisseling en samenwerking te blijven voeden – niet als bijzaak, maar als integraal onderdeel van stedelijk beleid. 

Samenwerken over grenzen heen 

Wat deze reis vooral liet zien: steden zijn geen eilanden. Ze spiegelen, inspireren en versterken elkaar – juist in hun verschillen. De ontmoeting met Berlijn bood geen kant-en-klare antwoorden, maar wel waardevolle perspectieven. 

“Internationale verbindingen zijn de levensader van stedelijke vernieuwing.” – Monique Wilson 

Met dank aan 

Deze reis was alleen mogelijk dankzij de gastvrijheid en openheid van vele partners: Humboldt Forum, EDGE, Visit Berlin, Berlin Partner, EUREF-campus, Clubcommission Berlin, Fitzroy,Tresor, Kraftwerk, Gemeente Amsterdam, Nederlandse Ambassade in Duitsland, Rotes Rathaus, The Social Hub, Universiteit van Amsterdam en Amsterdam Economic Board. 

Over de Metropool Amsterdam Club 

De Metropool Amsterdam Club (MAC) is het netwerk van publieke en private organisaties die samen werken aan een aantrekkelijke, inclusieve en toekomstbestendige regio. Het netwerk is een initiatief van amsterdam&partners en richt zich op kennisuitwisseling, gezamenlijke positionering en samenwerking op strategische thema’s zoals internationalisering, leefbaarheid, innovatie en cultuur. 

Aan de Metropool Amsterdam Club zijn onder andere de volgende organisaties verbonden: ABN AMRO Group, AM, Amerpodia (Felix Meritis, Rode Hoed, De Nieuwe Liefde), AMS Institute, het Amsterdam Museum, de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten, ARTIS, Beurs van Berlage, het College van B&W Gemeente Amsterdam, het Conservatorium van Amsterdam, het Cultuurfonds, De Alliantie, de Vroedt & Thierry, EDGE, de ELJA Foundation, GASSAN Diamonds, de gemeenten Alkmaar, Amstelveen, Amsterdam, Haarlem, Lelystad, Zaanstad en Zandvoort, GVB, Het Koninklijk Concertgebouw, Het Scheepvaartmuseum, de Hogeschool van Amsterdam, Hotel De L’Europe, ING Bank, Internationaal Theater Amsterdam, JCDecaux, de Johan Cruijff ArenA, het Koninklijk Concertgebouworkest, Koninklijk Theater Carré, de Metropoolregio Amsterdam, Movement On The Ground, de Nederlandse Filmacademie, NEMO Science Museum, de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied, ORAM, OSCAM, Pathé Theatres, Port of Amsterdam, de Provincie Noord-Holland, PwC, de Raad van Toezicht van amsterdam&partners, Rabobank Amsterdam, RAI Amsterdam en RE:BORN. 

Samen vormen zij een brede afspiegeling van de krachten die bouwen aan de toekomst van de Metropoolregio Amsterdam.